In zijn essay Optimisme zonder hoop geeft Tommy Wieringa de hoop als levenshouding op, althans waar het de opwarming van de aarde betreft. Het hebben van hoop leidt uiteindelijk slechts tot hopeloosheid, omdat de klimaatcrisis onomkeerbaar is en tot ongeziene destructie leidt. Echter, het opgeven van de hoop staat het doen van iets positief niet in de weg. Zoals, in zijn geval, het dagelijks oprapen van zwerfplastic op de dijk voor zijn huis en het organiseren van boomplantingsacties. Is vegetarisch of veganistisch eten dan niet ook geen dagelijkse vorm van dat handelend in de veranderende wereld staan? Vleesproductie veroorzaakt tenslotte klimaatopwarming, ontbossing en het verlies aan biodiversiteit, en is daarnaast de hoofdoorzaak van dierenleed.
Leuk of niet leuk
Je levensstijl veranderen door bijvoorbeeld minder te vliegen en minder vlees te eten is niet altijd leuk. Gewoonten veranderen is daarnaast vaak niet makkelijk. Wieringa's alter ego in zijn roman Nirwana bekent: " 'Het is me nooit gelukt om vegetariër te worden,' zei Wieringa met spijt in zijn stem. 'Een grote mislukking eigenlijk.' " (blz. 45)
Het opgeven van oude eetstramienen lijkt een inbreuk te zijn op het gekoesterde ego, op de eigen identiteit. Temeer omdat men iets dient op te geven dat men gewoon lekker vindt.
Wieringa wekte irritatie op met zijn plastic ruimen, omdat sommigen er een superioriteitsgevoel in vermoedden. Een vergelijkbare reactie is dat sommige vleeseters vegetariërs of veganisten soms wegzetten als drammerige wokisten met belerend vingertje, klaarblijkelijk om het eigen ego te beschermen. Roos Vonk beschreef deze psychologische reactie goed in een column: zouden de carnivoren zo niet onbewust erkennen dat de vegetariër een beetje gelijk heeft?
Gaf Wieringa wellicht zelf ook toe aan die psychologische omkering, toen hij in een interview in Nouveau beweerde vele gefrustreerde vrouwen te hebben gezien die uiteindelijk fanatieke veganisten in zelfgebreide truien werden? Maar enige ergernis over deze vorm van fanatisme is hem wellicht gegund: Roos Vonk stelde in haar column tevens vast dat de radicale, compromisloze houding van sommige vegetariërs hun idealen meer kwaad dan goed doet.
De visie van Vegatopia
Van het begin af aan wilde Vegatopia de bovengenoemde drammerigheid vermijden en in de eerste plaats laten zien dat vleesloos eten avontuurlijk en smakelijk kan zijn voor iedereen. De talloze kookboekrecensies, recepten en restauranttips hebben de afgelopen decennia zo velen verleid tot plezierige culinaire experimenten en ervaringen.
Of onze lezers nu uiterst consequent vegetarisch aten, of slechts af en toe, was van minder belang. De achterliggende beweegredenen zijn tenslotte voor iedereen verschillend. Deze weg van blije vrijheid leek ons het meest effectief, en vooral ook het prettigst voor ons en voor onze lezers.
Met of zonder hoop
De afgelopen tijd stelden we een vegetarische stagnatie vast: vegetarisme en veganisme lijken op hun retour te zijn, iets wat tot het opgeven van de hoop kan leiden. Er waren al langere tijd steeds meer vegetariërs die ermee stopten "omdat het toch niets uithaalt."
Nogal wat filosofen hebben Wieringa's opgeven van de hoop ter discussie gesteld: hoop is juist dat wat ons in beweging brengt en de donkerte van de wereld doet verdragen. Er zijn dan op het gebied van vegetarisme zeker ook lichtpunten: vegetarisch eten is behoorlijk mainstream geworden, een evolutie waar we denken een beetje te aan mee te hebben gewerkt. We kunnen enkel hopen dat de markt nog meer op zijn kop gaat.
In de podcast "Een uur van hoop en optimisme met echte heiden Tommy Wieringa" betreurt hij de menselijke drang naar onmiddellijke bevrediging en het gemis aan kathedraaldenken, het decennia of eeuwen belangeloos bouwen van een kathedraal zonder te verwachten het eindresultaat zelf te zullen zien. Ook Vegatopia zou je kunnen zien als een project voor toekomstige generaties zonder onmiddellijk voordeel: alle redacteurs werken tenslotte als vrijwilligers. Maar het leuke aan alles is dat er zeker ook onmiddellijk voordeel is: het bedenken en maken van smakelijke gerechten zonder wroeging om dierenleed, avontuurlijk plantaardig dineren, kookboeken doorbladeren.
Ook al lijkt de vleesloze wereld die Vegatopia nastreeft verder weg dan ooit, ik denk dat dagelijks of tenminste geregeld vegetarisch en plantaardig eten vergelijkbaar is met het plastic ruimen van Wieringa, of ook met bomen planten, of - in zen-traditie - water putten en hout hakken. Want het is verstandiger een kaars aan te steken dan te klagen over de duisternis (Lao tse).
