Een vegetariër in Duitsland

Hoe is het om als vegetariër te leven bij onze oosterburen? Eelco woont met zijn vriend in Duitsland en vertelt ons over de Duitse eetgewoonten en over het vegetarische leven aldaar.

Käsespätzle, Abendbrot, Kuchen en Bioburger
Steek de grens over en meteen word je geconfronteerd met een hoop verschillen qua eetgewoonten. Ik woon nu anderhalf jaar in Duitsland, maar nog steeds verbaas ik me over die vele kleine verschillen, die met elkaar tot een fundamenteel andere eetcultuur leiden. Positief is dat – ondanks de onontkoombare aanwezigheid van de Wurstbasars, Döners, Grillimbisse en Fleischereien – de vegetariër in Duitsland zeer serieus genomen wordt, ook al heeft moeder de vrouw daar geen kaas van gegeten.

Mittagessen, Mittagsruhe en Abendbrot
Al decennia lang heeft Nederland de warme middagmaaltijd vervangen door het avondeten. ’s Middags wordt gewoon brood gegeten, al dan niet uit een broodbakje op kantoor. Zo niet in Duitsland. Hier eet men tussen de middag in de bedrijfskantine of in een restaurant een warme maaltijd, stipt om twaalf uur. De thuisblijvers eten natuurlijk ook een warme maaltijd – en in het weekend wordt gezellig samen gegeten. Daarna is het tijd voor de Mittagsruhe – een ritueel dat nog steeds in ere wordt gehouden en zelfs wettelijk is geregeld. ’s Avonds wordt er tussen zes en zeven uur Abenbrot gegeten – het woord zegt het al, een broodmaaltijd. Dat kost natuurlijk minder tijd dan een warme maaltijd en daarom beginnen theatervoorstellingen vaak al om zeven uur – een onmogelijke tijd voor Nederlanders. Een teken aan de wand dat het Abendbrot niet voldoende is om de honger te stillen, is het feit dat na een training of koorrepetitie, zo rond tien uur, nog eens een complete maaltijd wordt besteld
Een uitzondering wordt gemaakt voor feestjes, bezoek en andere bijzondere gelegenheden. Mocht je uitgenodigd worden om tegen een uur of acht langs te komen, reken er dan op dat er een compleet buffet gereed staat.

Partys, Kuchen en Gummibärchen
Afgelopen jaar werden we uitgenodigd voor een housewarming party, te beginnen rond een uurtje of acht. Toen ik mijn vriend zei dat we dan wat vroeger moesten eten, zei hij: “Ben je gek, je kunt daar je buikje rond eten”. En inderdaad, bij aankomst bleek de hele keuken vol te staan met salades, chili (con carne, helaas), brood, smeersels en heel veel taart. De Duitsers beginnen een feestje graag met bier en wijn en veel hartig eten. Later op de avond is het tijd voor zoetigheid: taart, desserts en snoepjes (“Haribo macht Kinder froh, und die Eltern ebenso”). Precies omgekeerd ten opzichte van de Nederlandse feestcultuur dus.
Veel Duitsers schakelen tegelijk met de zoetigheid dan ook over op fris (afgezien van de zuipschuiten, die vrolijk bier blijven drinken). Drankjes zijn er in de vreemdste combinaties. Zo is Spezi een absolute topper – cola vermengd met sinas. Dit drankje wordt ook kant-en-klaar verkocht. Fris en bier kun je ook zonder probleem mengen – geen ober zal je vreemd aankijken als je bier vermengd met cola wil hebben. Getuige hiervan is de populariteit van zoete bierdrankjes als Beck’s Green Lemon.

Taart is een verhaal op zich. Denk niet dat je bij de koffie één stukje vlaai krijgt. Nee, de tafel staat vol met een breed assortiment aan gebak. Beperk je je tot één stukje, zal de gastheer gegarandeerd vragen of je soms ziek bent. De Nederlandse gewoonte om de koektrommel na het serveren op te bergen, wordt hier gezien als het toppunt van gierigheid. Dus, denk niet na over de calorieën die je verorbert, wees een goede gast en neem nog een stuk.

En wat betreft de hartige hapjes: Duitsers hebben zo hun verwachtingspatroon wat er zo op tafel hoort te staan. Een pastasalade behoort tot het verplichte oeuvre, evenals tomaat-mozzarella – een schaal met schijfjes tomaat, afgewisseld met schijfjes mozzarella en verse basilicum. Kaas wordt gegeten met witte druiven. Kaas met mosterd is iets exotisch en welhaast blasfemistisch. Het credo is: experimenteren mag, maar in beperkte mate.

De warme maaltijd
Wat de boer niet kent, dat vreet hij niet. Een gezegde dat ook op gaat voor Duitsers in de grotere steden. De Duitse tegenhanger van aardappelen, groente en vlees is de Auflauf – een ovenschotel. Bij voorkeur met aardappelen, groente en vlees – niet echt verrassend. Het geheel wordt gecomplementeerd met koolsalade, wortelsalade en brood. Kruiden worden nauwelijks gebruikt, afgezien van peper, zout en kerriekruiden. Alles wat ook maar een tikkeltje meer gekruid is, wordt meteen bestempeld als ‘pittig’, wat niet als compliment bedoeld is. Ik heb mijn schoonfamilie een milde Indiase maaltijd voorgeschoteld, wat de kwalificatie ‘interessant’ heeft gekregen.

Ondanks de vele vooruitstrevende kookboeken die je in de boekhandels vindt, is Duitsland uitermate traditioneel wat de warme maaltijd betreft. Hier geen Thaise-keuken-uit-een-pakje, maar zelfgemaakte Käsespätzle, Maultaschen, Kartoffelpuffer en Eintöpfe.

De vegetariër
Het vooroordeel klopt: Duitsers zijn vleeseters. Op elke straathoek vind je gegrilde haantjes, de Wurstbasar is onverminderd populair en in restaurants zijn Geschnetzeltes niet weg te denken. De geur van gebraden of gegrild vlees moet je op de koop toe nemen als je in Duitsland woont of op vakantie bent.

Toch hoef je je nauwelijks te verdedigen voor je vegetarische levensstijl. Vegetarisme is namelijk ontzettend ecologisch en verantwoord. En dat is helemaal in. Bij de Rossmann (de Duitse tegenhanger van het Kruidvat) vind je dan ook een uitgebreid assortiment aan instant-vegaburgermixen. Geen mens zal je vragen of je als vegetariër wel gezond eet – natuurlijk doe je dat, je bent tenslotte bewust aan het eten. Het ergste wat je kan gebeuren, is dat men zegt ‘dat zou ik nooit kunnen’.

Maar tussen theorie en praktijk is een grote kloof. Want hoe doe je dat, vegetarisch koken? Mijn schoonmoeder krijgt al nachtmerries bij de gedachte aan het komende kerstdiner. Hoe kun je iets lekkers serveren zonder vlees? Ook professionele en semi-professsionele cateraars vinden dat een probleem. Een stapel broodjes ziet er toch veel lekkerder uit als er salami uit steekt, en een salade is veel aantrekkelijker als er een pakje spek over is uitgestort. Als je van tevoren laat weten dat je geen vlees of vis eet, dan houdt men er graag rekening mee. Vegetarisme wordt gezien als nobel, maar erg gecompliceerd. Geef de Duitser maar een fikse Jägerschnitzel met Pommes.

Eelco, site-administrator en culiredactie, maakt een goeie brunch op zondagochtenden. Werkt als onderzoeker aan 'recommender systems', ook voor recepten, en doet ook iets met privacy.