Afgelopen week had ik een optreden. De gastgevers wisten dat we vegetariërs zijn en hadden speciaal voor ons een buffetje gemaakt, met onder andere brood met vegetarische worst. Erg aardig, maar die vegetarische worst was buitengewoon smaakloos. Moet je als vegetariër of veganist werkelijk genoegen nemen met surrogaatproducten? Mijn stelling is: nee, je hoeft niet te vervangen, je kunt gewoon alternatieven zoeken. Het hoeft niet, maar het kán, en ik denk dat je er een stuk gelukkiger van wordt.
Natuurlijk, onze eetcultuur barst van de niet-vegetarische en niet-vegan gerechten. Wie vroeger graag een goede gyros, spaghetti carbonara met pancetta, goulash of ook bolognese heeft gegeten, is wellicht blij dat je die smaak of ervaring niet meer hoeft te missen. Ik begrijp ook heel goed dat veganisten vegan ijs als een soort heilige graal zien. Als vegetariër of veganist ben je weliswaar waarschijnlijk meer dan gemiddeld bezig met milieu of dierenleed, maar je wil bovenal lekker eten en jezelf niets ontzeggen als dat niet hoeft.
Uiteraard mág je gerust een veggieburger, een (overigens zeer lekkere) bolognese op basis van sojagranulaat of andere 'net echte' gerechten maken, kopen of eten. Maar loop niet in de val dat je denkt dat je als vegetariër of veganist slechts volwaardig kunt eten als je alle gangbare vlees- of zuivelgerechten kunt imiteren. Als je toevallig de vegetarische boterhamworst wél lekker vindt, moet je die vooral kopen en eten, maar wees je er wel van bewust dat het ook anders kan. Boterhamworst hoeft niet door boterhamworst te worden vervangen. En waarom zou je goulash of hachee willen imiteren als je ook een goede curry of biryani klaar kunt maken? Is een pizza margherita niet vegetarisch genoeg en moeten er toch stukjes 'vegetarische filet' op je pizza om deze compleet te maken? Dat zijn allemaal dingen die je worden ingefluisterd en die uiteindelijk ervoor zorgen dat je krampachtig probeert te 'vervangen' en niet een volwaardig alternatief zoekt of vindt.
En dat is volgens mij waarom de vleesverwerkers zich massaal op de vegetarische markt storten. Daarmee zorgen ze er echter voor dat je in het stramien blijft van 'worst hoort erbij', 'kaas is gezond', 'pizza is niet compleet zonder salami'. En daardoor krijg je situaties waarin goedbedoelende mensen vegetariërs brood met laffe vegetarische worst serveren ('want dat soort dingen eten jullie toch?').
Deze instelling, dat je koste wat kost vlees moet vervangen, vind ik jammer en contraproductief. Zelfs in de Europese kooktraditie vind je traditioneel vegetarische gerechten bij de vleet - getuige bijvoorbeeld het succesvolle kookboek 'Deutschland Vegetarisch', dat barst van traditionele recepten die 'toevallig' zonder vlees en dikwijls ook zonder zuivel of eieren worden gemaakt. Juist die kooktraditie wordt door al die vervangers te kort gedaan.
Als je constant op zoek bent naar hét perfecte alternatief voor kaas, biefstuk of gyros, dat dan ook precies zo moet smaken - onafhankelijk van alle kunstgrepen die men voor de productie ervan heeft gebruikt - dan moet je misschien toch overwegen een bewuste flexitariër te worden. Of op zoek gaan naar alternatieven die wellicht in de verste verte niet lijken op het origineel, maar die op een andere manier minstens zo lekker zijn. In plaats van plakjes vegan kaas (kwade tongen noemen het 'peperdure analoogkaas') kun je bijvoorbeeld gerookte tofu met wat chutney op je boterham doen. Er zijn tal van vegetarische spreads op de markt (en hummus is ook erg lekker op brood). Waarom zou je proberen een carbonara te imiteren als je ook een fijne spaghetti aglio e olio kunt koken? En wie wordt er nu blij van een avond kant-en-klare tofuproducten uit een vegetarisch pakket op de barbecue te gooien? Dat kan ook anders - en lekkerder.
Vleesvervangers voorzien in een behoefte, worden steeds beter en lekkerder, en hebben daarom absoluut een bestaansrecht. Maar als mensen die net vegetariër of veganist zijn geworden, leren dat je vlees- of kaasvervangers móet gebruiken, dan gaat er iets mis - en ik ben er zeker van dat die mensen uiteindelijk zullen afhaken. Net zoals vegetarisme geen wedstrijdje dierenleed vermijden is (het motto van de oprichter van Vegatopia, Jan Lieftink), is het ook geen wedstrijdje vleesmaaltijden zo exact mogelijk imiteren. Wees creatief en eet bovenal lekker!
